Interview met Suzie Noten (Tilburg University) over haar onderzoek naar mensgerichte ouderenzorg en de gevolgen van de coronamaatregelen in verpleeghuizen tijdens de eerste lockdown, waarbij ouderen, naasten en vrijwilligers aan het woord komen.
Wat hebben jullie precies onderzocht?
Tijdens de corona uitbraak zijn maatregelen genomen in verpleeghuizen om bewoners te beschermen en verspreiding van het virus te voorkomen. Deze maatregelen zoals het bezoekverbod hebben grote invloed gehad op het leven van de bewoners. We onderzochten de gevolgen van het bezoekverbod op gebied van eenzaamheid, sociale behoeften en veerkracht. Voor het onderzoek interviewden we bewoners, naasten en vrijwilligers van verpleeghuizen. Zo gaven we hen een stem.
En wat zijn jullie belangrijkste bevindingen?
Binnen ons onderzoek zagen we veel variatie in eenzaamheid. Bewoners en hun partners gaven vaak een toename in eenzaamheid aan door het bezoekverbod. Terwijl anderen aangaven weinig eenzaamheid te ervaren bijvoorbeeld doordat zij de situatie konden accepteren of minder behoefte hadden aan sociaal contact of activiteiten. Het werd vaak omschreven als een moeilijke periode, met gevoelens als verdriet, angst en onmacht.
We zagen verschillende initiatieven om contact met elkaar te kunnen houden, zoals het beeldbellen met kinderen en kleinkinderen, een partner die elke dag onder het balkon van de bewoner kwam zwaaien, spandoeken, en verjaardagen die voor het raam gevierd werden. Deze initiatieven waren fijn, maar konden volgens de geïnterviewden het samenzijn niet vervangen.
Geïnterviewden kijken wisselend terug op de maatregelen, waarbij ze aangeven dat veiligheid belangrijk is, maar de menselijke maat niet vergeten moet worden.
Dat eenzaamheid toeneemt als je mensen voor langere tijd isoleert, dat lijkt best logisch. Wat zijn de verrassendste inzichten die uit jullie onderzoek naar voren kwamen?
Het is belangrijk om te beseffen dat eenieder op zijn eigen manier omging met het bezoekverbod. Mooi om te zien was de enorme veerkracht en flexibiliteit bij bewoners, naasten en vrijwilligers. Een groot of hecht sociaal netwerk hielp hen, maar ook religie was belangrijk. Daarnaast zorgden hobby’s zoals puzzelen, lezen, muziek luisteren ervoor dat de tijd sneller ging. Sommige bewoners bleken weinig eenzaamheid te hebben ervaren doordat zij de situatie konden accepteren of minder behoefte hadden aan sociaal contact of activiteiten.
Jullie merken op dat verpleeghuisbewoners zeker in die eerste tijd te weinig stem kregen. Waarom is het belangrijk om die ervaringen alsnog te delen, voor hen en voor ons?
We streven steeds meer naar mensgerichte ouderenzorg, waarin eigen regie en eigen keuzes van ouderen en de rol van hun familie van belang zijn. Het bezoekverbod stond lijnrecht tegenover deze mensgerichte ouderenzorg, waarbij niet werd geluisterd naar de wensen en behoeften van ouderen.
Het is belangrijk om de ervaringen vanuit de verpleeghuisbewoners, naasten en vrijwilligers zelf te horen, want zij kunnen ons het beste vertellen hoe zij het bezoekverbod ervaren hebben. Inzicht vanuit dit perspectief maakt het makkelijker om een passende manier te vinden om in een volgende situatie te handelen. Het zou mooi zijn als in een dergelijke situatie in de toekomst ouderen direct meedenken bij het maken van het beleid, zodat hun stem gehoord wordt. Daarbij kan naast het beschermen van de bewoners tegen het virus, rekening worden gehouden met het vervullen van hun behoeften, bijvoorbeeld op sociaal of emotioneel vlak.
Wie in het bijzonder zou je willen uitnodigen om aandacht te besteden aan de resultaten van jullie onderzoek?
Inzichten en aanbevelingen die uit dit onderzoek naar voren komen, willen we graag delen met alle betrokkenen: ouderen, naasten, vrijwilligers, zorgprofessionals, beleidsmedewerkers en onderwijs, zodat ze hiervan kunnen leren in de toekomst. Momenteel zijn we bezig met de ontwikkeling van een gesprekstool zodat mensen kunnen leren van de onderzoeksbevindingen en er samen over verder praten. Op het gebied van zorg en beleid hopen we dat de kennis uit dit onderzoek meegenomen wordt bij volgende uitbraken van het coronavirus of uitbraken van andere virussen of bacteriën waarbij restrictieve maatregelen in verpleeghuizen worden genomen.
Hoe ziet de ideale ouderenzorg eruit volgens jou?
Ook als we ouder worden willen we graag gezien en gehoord worden. Zelfs als we zorg en ondersteuning nodig hebben en ontvangen, willen we doorgaan met ons vertrouwde leven. In de ideale ouderenzorg wordt er gekeken naar de mensen zelf en hun behoeften, om de zorg mensgerichter te maken.
Dankjewel!
Suzie Noten werkt als postdoctoraal onderzoeker bij de Academische Werkplaats Ouderen van Tranzo, onderdeel van de Tilburg Universiteit. Dit project is een samenwerking tussen de Academische Werkplaats Ouderen (Tilburg University), UNO-UMCG en HIVA-KU Leuven. Het project is gefinancierd door ZonMw.
Contactgegevens onderzoeker: Suzie Noten s.noten@tilburguniversity.edu
Link naar het onderzoek: Gevolgen maatregelen rondom COVID-19 – Mensgerichte Ouderenzorg, uitgevoerd met dank aan de volgende partners en sponsoren:
