De dialoogsporen op dit platform zijn ontstaan tijdens een artistieke verkenning van ouderdom, oud (en jong) zijn en eenzaamheid vandaag de dag. Die verkenning had als titel ‘Rimpelingen: brieven uit Zeeland’.
De aanleiding voor dit kunstzinnige onderzoek was de coronacrisis. Het resultaat ervan heeft niet zoveel met corona zelf te maken, maar wijst naar hoe wij als samenleving kijken naar en denken over fundamenteel menselijke onderwerpen – in dit geval: ouderdom, generatieverschillen en eenzaamheid.
Ouderdom hier & nu
- Over de oorsprong en gevolgen van de ‘dor hout’-metafoor, NRC 14 augustus 2020 (laatst geraadpleegd 27 september 2021)
- Een artikel dat beschrijft hoe socio-economische veranderingen leiden tot wijzigingen in de houding ten opzichte van ouderdom en ouderen in West-Afrika, criticalgerontology.com (laatst geraadpleegd 27 september 2021
- Over de omgang met ouderen in China, Trouw 14 oktober 2013, (laatst geraadpleegd 27 september 2021)
- Over de initiatieven van de Wereldgezondheidsorganisatie van de Verenigde Naties, zie https://www.who.int/news-room/q-a-detail/ageing-ageism
- Over ouderdomsangst of gerontofobie schreef Stefan Hertmans een bloemrijk hoofdstuk in zijn boek ‘Het bedenkelijke: over het obscene in de cultuur’ (Meppel: Boom, 2015)
Met z’n allen eenzaam
- Zie aanpakeenzaamheid.nl voor definities, oorzaken en gevolgen van eenzaamheid (laatst geraadpleegd: 27 september 2021).
- Suzie Noten van de universiteit van Tilburg doet onderzoek naar de gevolgen van de coronamaatregelen op mensgerichte ouderenzorg. Hier lees je het gehele interview.
- Marjan Slob schreef een goed leesbaar filosofisch boek over eenzaamheid, waar ze eigen ervaringen en vragen verweeft met gedachten uit de filosofische geschiedenis, literatuur en muziek. Het citaat dat in het luisterfragment wordt voorgelezen is als volgt: “Huilend word je geboren. Je verlaat de besloten roze ruimte waar het pompte en klopte, en je wordt naar buiten geperst, een wereld in die geen einde lijkt te hebben. Er is licht, een zuchtje wind, alles is anders. Je hebt geen idee. Je zit nog slechts met een strengetje vast aan het lichaam waar jij net deel van uitmaakte – een lichaam dat trouwens ook schreeuwt. En jou gelukkig meestal ook troost door je weer in een omhelzing op te nemen, zo goed en zo kwaad als dat van nu af aan gaat. Want hoe liefdevol dat gebaar ook is, het kan jouw nieuwe situatie niet opheffen. Voortaan ben je op jezelf. Sommige baby’s blijven maar huilen, uren per dag, maandenlang. Alsof de nieuwe wereld te overweldigend is, het leven te groot. In zekere zin hebben ze gelijk: dat is het ook. mensen zijn vermoedelijk de enige dieren die beseffen dat ze leven. ons zenuwstelsel stelt ons daartoe in staat, onze taal reikt ons de woorden daarvoor aan. Het maakt ons tot de machtigste wezens op aarde. Maar met dat besef komt ook verlorenheid. Dat bijzondere en prachtige vermogen tot reflectie is wat ons eenzaam maakt.” Uit: Marjan Slob (2020). De lege hemel: over eenzaamheid. Amsterdam: Ambo|Anthos
Allemaal oud & jong
Het vertaalde luisterfragment leest als volgt:
Alle oude mensen zijn jong geweest, terwijl geen enkel jong mens al oud is geweest. Dit lastige feit veroorzaakt de frustratie van alle ouders en ouderen, namelijk de frustratie dat je je eigen ervaringen wel kunt beschrijven, maar nooit kunt overbrengen. Niettemin is het verleidelijk om jezelf voor te doen als expert – en op een andere manier is het verleidelijk om te zeggen, ‘Ik weet niets dat jij niet al lang weet.’ Geen van deze beide gedachten is juist. Elk stadium van het leven verlang je naar andere stadia. Wanneer je jong en gretig bent, wil je volwassen worden, en oudere mensen willen niets anders dan jong zijn. We hebben elkaar evenveel te leren. Het leven is het boeiendst als je je ogen openhoudt voor de verschillen, niet alleen qua etniciteit, validiteit, gender, geloofsovertuigingen en seksualiteit maar ook qua leeftijd en levenservaring. De grootste vergissing die je kunt begaan is om iemand anders als mindere te beschouwen. Hoe dieper je in de ziel van anderen kijkt – en schrijven is vooral een oefening daarin – hoe helderder de volstrekt eigen waardigheid van de ander wordt. Dus ik zou graag weer jong zijn – voor de vanzelfsprekende dermatologische voordelen, en omdat ik opnieuw zou willen voelen en vatten wie ik was voordat de rommel van mijn levenservaringen me wijzer en vermoeider maakte. Wat ik in feite echt zou willen, is jong en volwassen zijn, en misschien zelfs stokoud, allemaal tegelijkertijd – en om zwart en wit te zijn, doof en horend, homo en hetero, man en vrouw. Dat kan ik niet, in het leven, maar in mijn schrijfwerk kan ik dat wel, en jij ook. Vergeet nooit dat verbeelding de waarachtigste luxe is, en dat schrijver zijn je speelruimte geeft om alle merkwaardige ingewikkeldheden van de verbeelding uit te buiten. Om te zijn wat je was, wat je bent en wat alle anderen mensen zijn of waren of zullen zijn evengoed.
Het oorspronkelijke citaat luidt als volgt:
“While all old people have been young, no young people have been old, and this troubling fact engenders the frustration of all parents and elders, which is that while you can describe your experience you cannot confer it. It’s tempting, nonetheless, to pose as an expert—and in another way it’s tempting to say, ‘I know nothing that you don’t already know.’ Neither of those postures is right. Every stage of life longs for others. When one is young and eager, one aspires to maturity, and everyone older would like nothing better than to be young. We have equal things to teach each other. Life is most transfixing when you are awake to diversity, not only of ethnicity, ability, gender, belief, and sexuality but also of age and experience. The worst mistake anyone can make is to perceive anyone else as lesser. The deeper you look into other souls—and writing is primarily an exercise in doing just that—the clearer people’s inherent dignity becomes. So I would like to be young again—for the obvious dermatological advantages, and because I would like to recapture who I was before the clutter of experience made me a bit more sagacious and exhausted. What I’d really like, in fact, is to be young and middle-aged, and perhaps even very old, all at the same time—and to be dark- and fair-skinned, deaf and hearing, gay and straight, male and female. I can’t do that in life, but I can do it in writing, and so can you. Never forget that the truest luxury is imagination, and that being a writer gives you the leeway to exploit all of the imagination’s curious intricacies, to be what you were, what you are, what you will be, and what everyone else is or was or will be, too.”
Over de dialoog & vuistregels voor de dialoog
De informatie op de pagina’s ‘Over de dialoog’ en ‘Vuistregels voor een fijne dialoog’ zijn gebaseerd op dialoogervaring en -training opgedaan bij Zorg Verandert en bij Stichting Middelburg in Dialoog. Meer weten?
- Kampers, Rudolf en Jan Ewout Ruiter (2015). Filosoferen aan de keukentafel: Recepten voor een goed gesprek. Schiedam: Scriptum.
- Van Rossem, Kristof (2020). Het filosofisch gesprek: de basis. Leusden: ISVW.